Recentelijk werd door BeoBOM een historisch vooronderzoek uitgevoerd binnen de grenzen van de gemeente Zevenaar, gelegen ten zuidoosten van het Gelderse Arnhem. Voor de meeste mensen is het bijna vanzelfsprekend dat de gevechten om Arnhem deel uit maken van ons historisch besef wat de Tweede Wereldoorlog betreft, zo zijn er nog een aantal plaatsen/regio’s aan te wijzen. Veel gebieden zijn een stuk grijzer: wat er zich (bijvoorbeeld) 15 kilometer buiten Arnhem afspeelde is eigenlijk niet zo bekend. In Zevenaar werd wellicht minder hard gevochten, ook hier had de strijd een enorme weerslag op de gemeente en haar inwoners.

De meidagen van 1940 betekenden voor de gemeente geen grote gevechten, evenmin bleef het volledig rustig. Op verschillende plaatsen waren door de Nederlandse militairen versperringen opgericht, in de vorm van betonnen muren, zogenaamde asperges en boerenkarren. Veel moeite kostte het de Duitsers niet deze hindernissen te nemen: springstof deed in een aantal gevallen wonderen. Enkele Nederlandse soldaten vonden in mei 1940 de dood.

Dezelfde maand nog vielen de eerste bommen op grondgebied van Zevenaar, in de buurt van de Arnhemseweg, vele andere afworpen zouden uiteindelijk nog volgen. De spoorlijn naar Arnhem en die in de richting van Doetinchem liepen over het gemeentelijk grondgebied, wat vanuit economisch opzicht als gunstig kon worden beschouwd. Het voordeel van de ligging van plaatsen aan het spoor was in de oorlog op zijn minst discutabel, vele inwoners van Zevenaar zullen dit in ieder geval niet als een voordeel hebben beschouwd. In de beginjaren van de oorlog werd het spoor nog enigszins met rust gelaten, in de latere oorlogsjaren was dit verre van het geval. Zo ook in Zevenaar, waar het spoor en het emplacement veelvuldig doelwit waren van geallieerde luchtaanvallen. Met name in 1944 en 1945 werden treinen en overige (spoorweg)doelen door jagers met boordwapens beschoten, met raketten aangevallen en met bommen bestookt. Deze aanvallen resulteerden in kapotte treinen, doorbroken sporen en verschillende slachtoffers onder mens en dier. Op 25 augustus 1944 gingen op deze manier duizenden liters olie op station Zevenaar in vlammen op. In de wijde omtrek was de vuurzee goed waar te nemen. Voor de aanvallende toestellen waren deze acties niet van gevaar ontbloot: bij verschillende gelegenheden stortten geallieerde vliegtuigen in de omgeving neer. Een van de bekendste crashes is waarschijnlijk die van de Hawker Typhoon van piloot Johns (No 439 Squadron), die op 5 oktober 1944 door Duits luchtafweergeschut werd geraakt en tegen de Andreaskerk in het centrum van Zevenaar te pletter sloeg. Johns kwam hierbij om het leven.

In 1944 werd door de Duitsers begonnen met het aanleggen van verschillende verdedigingswerken in- en rondom Zevenaar, bestaande uit tankgrachten, loopgraven en wapen- en geschutopstellingen. De boerderijen Hengelder (gelegen in de toenmalige landerijen oostelijk van Zevenaar) werden middels loopgraven, wapenopstellingen en prikkeldraadversperringen volledig gefortificeerd. Het graafwerk werd door de bezetter ‘uitbesteed’: Nederlanders werden verplicht zich naar de landerijen in de gemeente te begeven om daar de schop ter hand te nemen. Deze dwangarbeid was niet van gevaar ontbloot: geallieerde artilleriebeschietingen vanaf eind 1944 zorgden ervoor dat de arbeiders constant op hun hoede moesten zijn en dekking moesten zoeken wanneer de granaten insloegen.

Het netwerk van verdedigingswerken kon met recht indrukwekkend genoemd worden, het leverde de Duitsers uiteindelijk maar bitter weinig op. Zevenaar werd bevrijd door de Canadezen van het 1st Canadian Army op 3 april 1945, vrijwel zonder gevechten. Tot man-tot-man-gevechten in de loopgraven was het nooit gekomen. Dit betekende niet dat Zevenaar de bevrijding ongeschonden door wist te komen: in de dagen voor de bevrijding van de gemeente zagen de Duitsers zich genoodzaakt nog een flink aantal vernielingen uit te voeren teneinde het de geallieerden extra lastig te maken: het kruispunt Grietsestraat-Arnhemseweg in het centrum van Zevenaar werd met behulp van een grote hoeveelheid explosieven compleet verwoest, ter plaatse van het station moesten seinhuizen, spoorwissels en de grote draaischijf voor locomotieven het ontgelden. De ravage op het station werd, ironisch genoeg, verder vergroot door de geallieerden zelf: met een bombardement op het stationsgebied werd het vernielen nog eens dunnetjes overgedaan.